Proses Pembentukkan Kata

Proses Pembentukan Kata

Peristilahan kata umum Bahasa Melayu                                  

•      Mana-mana kata umum dalam bahasa Melayu (termasuk kata dari dialek kawasan atau bahasa lama boleh dijadikan istilah dengan syarat:

•      (a) Kata berkenaan tepat memberi makna, konsep, proses, keadaan atau ciri yang dimaksudkan.

•      (b) Kata yang dipilih adalah yang paling singkat (sekiranya ada sekelompok sinonim).  Contoh:

•      hospital dan rumah sakit, dipilih hospital

•       fisiologi dan kaji tugas organ, dipilih fisiologi.

•      (c) Kata berkenaan tidak mempunyai konotasi buruk atau sebutan sumbang.

Unsur dan Proses tatabahasa dalam peristilahan

1. Penggunaan Kata Akar/Bebas

•      Istilah dapat dibentuk daripada kata akar (yakni kata bebas). Misalnya: gaya,sudut, kaji, rumpuk, watt, volt, asid.

2. Proses Pengimbuhan

•      Susunan istilah berimbuhan menunjukkan pertalian yang tersusun antara bentuk dan maknanya.

•       Susunan itu hendaklah dimanfaatkan dalam pembentukan istilah yang berbeza-beza.

Kata dasar/akar	Pelaku/alat	Hal/keadaan/tempat
tani	petani	pertanian (hal bertani)
usaha	pengusaha	perusahaan (hal berusaha)

3. Proses Penggandaan

•      Istilah yang mengungkapkan konsep keanekaan, kemiripan (kecil), kumpulan, atau kejamakan dapat dibentuk dengan penggandaan.

•      Contoh :

•      kacang kacang-kacang

•      jari jejari

•      rumput rerumput

4. Proses Penggabungan

•      Istilah yang berupa gabungan kata sedapat-dapatnya berbentuk singkat.

•      Contoh :

•      meja tulis

•      Kerjasama

•      kapal korek.

Istilah singkatan dan lambang

1. Singkatan

•      Istilah singkatan terbentuk dengan empat cara melalui penggunaan:

•      (a) Menggugurkan satu bahagian atau lebih daripada dasarnya.

•      contoh : lab (oratory)

•      (b) Menyingkatkan huruf ejaan, tetapi sebutannya seperti bentuk lengkap.

•      contoh: cm – sentimeter

•      (c) Menggabungkan suku kata atau bahagian kata.

•      Contoh : tadika / cerpen/ kugiran

•      (d) Menggabungkan huruf pangkal setiap kata, istilah begini dipanggil akronim.

•      Contoh : JKR (Jabatan Kerja Raya)  / TLDM (Tentera Laut Diraja Malaysia)

2. Lambang Huruf dan Bilangan

•      Lambang huruf dan bilangan ialah singkatan khusus berdasarkan kebiasaan yang terdiri daripada satu huruf atau lebih tanpa titik di belakangnya, dan digunakan untuk menandai sesuatu konsep.

•      Nama dan lambang unit mengikut System International d’Unites (SI) (Sistem Unit Antarabangsa).

Kuantiti Fizikal	Unit Dasar	Lambang
panjang	meter	m
jisim massa	kilogram	kg
waktu	saat	s

3. Lambang Gambar

•      Konsep dapat dinyatakan oleh lambang yang berupa gambar.

•      Pembentukan dan penggunaan lambang gambar harus mengikuti peraturan yang disahkan oleh bidang masing-masing.

•      Contoh :

•       jantan ♂

•       matahari  ☼

•       omega  Ω

Kaedah pengejaan istilah Pinjaman

     1. Jenis Ejaan

a.    Ejaan Grafemik

•      Ejaan rumi

b.   Ejaan Etimologi / Asal

•      Jika timbul kekaburan spt istilah yg sama sebutan dan ejaan spt media massa, kedua-dua s dikekalkan dalam massa supaya tidak timbul kekeliruan dengan masa.

c.    Ejaan Transliterasi

•      Contoh transliterasi Arab :  bismillahirrahmanirrahim.

d.   Ejaan Transkripsi

•      Istilah asing yang diserapkan ke dalam bahasa Melayu tanpa diterjemahkan spt;

ü bureau – biro

ü police – polis

ü ambulance - ambulans

2. Penyesuaian Ejaan

                                                                                                             a) istilah asing yang pengucapanya sudah sebati dalam bahasa Melayu spt; pencen, stesen tidak diubah.

                                                                                                             b) istilah asing yang belum sepenuhnya terserap ke dalam bahasa Melayu seperti landrover, ad hoc dikekalkan seperti dalam bahasa sumber

                                                                                                             c) istilah yang baru dipinjam dan belum sebati daripada segi sebutan dan ejaan dilakukan dengancara mengubah unsur yang perlu saja supaya bentuk ejaan asal masih terlihat spt:

•      haemoglobin = hemoglobin,

•      automatic = automatik

    3. Penyesuaian Ejaan Imbuhan Asing

•      Daripada satu pihak, imbuhan asing dapat dianggap sebagai sebahagian daripada kata istilah yang hendak diserap. Ia jarang dianggap sebagai imbuhan. Contoh:

•      Aktif

•      Primer

•      antropologi.

•      Pada pihak lain imbuhan asing dapat diserap sebagai imbuhan yang boleh pula digunakan untuk pembentukan istilah lain. Contoh:

•      inframerah

•      Prasejarah

•      semivokal

Gugus konsonan	perkataan
bl-	blok, blaus
dr-	drama, draf
-rd	standard
-nk	bank, link

sintaksis

SINTAKSIS

(Bidang yang mengkaji pembentukan ayat)

Pengenalan:

Ø  Ayat ialah unit pengucapan atau tulisan yang tinggi letaknya dalam susunantatabahasa yang mengandungi makna yang lengkap. Binaan ayat terdiri daripada unsur-unsur klausa, frasa, dan perkataan.

Binaan Ayat

Ø  Ayat mengandungi dua bahagian utama: subjek dan predikat.

Subjek	Predikat
1.      Encik Muhaimin	Pensyarah Bahasa Melayu kami.
2.      Perarakan Maulidur Rasul	Sedang berlangsung di sekolah.
3.      Ibu Magaret	Menjual kuih.

Golongan Ayat

Ø  Seringkas-ringkas ayat yang kita tulis ialah ayat tunggal atau ayat dasar (ayat inti atau ayat mudah). Ayat tunggal dapat dikembangkan menjadi ayat majmuk, dengan meluaskan unsur subjek atau unsur predikat atau kedua-duanya. Ayat 1, 2, 3, dan 4 dapat dikembangkan menjadi ayat 1a, 2a, 3a, dan 4a.

Ayat Tunggal	Ayat Majmuk
1.      Saya guru.	Saya guru tetapi saya tidak suka mengajar.
2.      Guru kelas sedang mengambil kehadiran.	Guru kelas sedang mengambil kehadiran saya.
3.      Guru sekolah ini rajin.	Guru sekolah ini rajin serta bertanggungjawab.

Ayat Dasar 

Ø  Ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. Dalam bahasa Melayu terdapat empat jenis polaseperti yang berikut:

Pola	Jenis Pola	Subjek	Predikat
1.	FN + FN	Encik Abu	pemborong kain.
2.	FN + FK	Dia	membaca buku.
3.	FN + FA	Amirul	sangat segak.
4.	FN + FS	Sekolah saya	di Kelantan.

Ø  Tahukah anda bahawa daripada pola-pola ayat dasar inilah terbitnya ayat-ayatyang lain yang lebih kompleks sama ada ayat tunggal atau ayat majmuk, ayat pendekatan panjang, ayat aktif atau ayat pasif dan sebagainya.

Frasa dalam Pola Ayat Dasar

Ø  Pola atau corak ayat perlu diketahui kerana dengan cara yang demikian, ayat akan dapat dibina dengan lebih teratur. Ayat dasar bahasa Melayu ada empat pola, yang disingkatkan dalam bentuk yang berikut: FN + FN; FN + FK; FN + FA; dan FN + FS.

Pola	Contoh
Subjek + Predikat	Subjek + Predikat
1.      Frasa Nama + Frasa Nama	Ibu saya seorang doctor.
2.      Frasa Nama + Frasa Kerja	Ayah Diana membeli surat khabar.
3.      Frasa Nama + Frasa Adjektif	Encik Hamidun tegas orangnya.
4.      Frasa Nama + Frasa Sendi Nama	Saya dari Bandar Kelantan.

Ø  Daripada rajah di atas, dapat dirumuskan bahawa semua subjek ayat ialah FrasaNama (FN), manakala predikat ayat pula terdiri daripada Frasa Nama (FN), Frasa Kerja(FK), Frasa Adjektif (FA), dan Frasa Sendi Nama (FS). Binaan ayat yang betul mestilahberdasarkan gabungan subjek (FN) dan predikat (FN, FK, FA, atau FS).

Ø  Sebelum membincangkan binaan-binaan frasa tersebut, adalah lebih baiksekiranya definisi dan konsep frasa dibincangkan terlebih dahulu.

Definisi dan Konsep Frasa

Ø  Takrif dan konsep frasa ada berbagai-bagai, bergantung kepada apakah teori yang dijadikan dasar. Frasa ialah suatu unit tatabahasa dalam tatatingkat sintaksis suatu bahasa. Frasa merupakan komponen terpenting dalam sintaksis. Ini kerana frasa memainkan peranan atau fungsi-fungsi tertentu dalam binaan ayat Di sini terdapat beberapa pandangan dan tafsiran tersendiri mengenai frasa. Jadi definisi dan tafsiran frasa mengikut sarjana Melayu khususnya dan sarjana Barat amnya akan ditelusuri.

Ø  Takrif yang diberikan oleh seorang sarjana Melayu tersohor iaitu Zaba (1965) yang menyatakan frasa sebagai rangkai kata. Takrifan yang ringkas ini berasaskan teori tradisional yang lebih menekankan kepada aspek semantik. Ini juga pengertian frasa dalam fahaman linguistik am. Frasa, menurut Bloomfield (1964) ialah suatu konstruksi yang mengandungi dua atau lebih bentuk bebas yang berfungsi sebagai satu kesatuan.

Ø  Menurut tatabahasa transformasi generatif (seterusnya TTG), frasa mungkin juga terdiri daripada sepatah kata major sahaja. Kata major ialah kata utama iaitu kata nama, kata kerja dan kata adjektif. Contoh,

1.      Si Tompok yang berbulu merah itu sudah mati.

2.      Tompok mati.

Ø  Subjek dalam ayat (1) mengandungi frasa nama yang terdiri daripada sekelompok kata dengan kata. Tompok sebagai kata major. Namun dalam ayat (2) terdapat pula frasa nama yang terdiri daripada satu kata, iaitu Tompok.

Ø  Maka jelaslah bahawa satu kata major sudah boleh berdiri sendiri sebagai satu frasa.

Ø  Dalam buku-buku tatabahasa lama, ada keterangan bahawa frasa adalah suatu bentuk bahasa yang terdiri daripada dua patah kata atau lebih. Oleh sebab itulah frasa diberikan istilah rangkai kata oleh Za’ba dengan pengertian bahawa frasa merupakan suatu rangkaian beberapa patah perkataan. Sekarang saya akan membincangkan juga definisi frasa yang diberikan oleh sarjana Melayu yang lain.

Ø  Widya Masri (2009) dalam Kuasai Struktur Ayat Dalam Bahasa Melayu menakrifkan frasa sebagai satu binaan yang tidak terpisah antara satu dengan yanglain bagi kata atau kata-kata yang membinanya.

Ø  Maka, daripada pendapat sarjana-sarjana Melayu tersebut, frasa terdiri daripadabentuk-bentuk perkataan yang disusun menjadi rangkai kata. Tamsilnya,

3.      Adik Ali sedang bermain bola.

Ø  Daripada ayat contoh yang diberi, ayat tersebut dapat dipisahkan kepada beberapa bentuk kata iaitu adik, ali, sedang, bermain dan bola. Perkataan-perkataan ini kemudian di susun menjadi dua rangkai kata yang disebut frasa, iaitu adik Ali sebagai satu frasa yang menduduki tempat subjek, dan sedang bermain bola sebagai frasa yang lain menduduki predikat dalam ayat.

SUBJEK	PREDIKAT
Adik Ali	Sedang bermain bola.

Ø  Jadi kesimpulannya, frasa ialah satu unit bahasa di mana suatu konstruksi yangmungkin terdiri daripada suatu susunan kata-kata ataupun hanya satu kata yangberpotensi diperluaskan menjadi dua atau lebih kata dengan kehadiran subjek danpredikat atau kedua-duanya sekali atau tanpa kehadiran kedua-duanya. Di samping itu,frasa mestilah suatu konstituen yang tidak bersifat sebuah klausa dan dari segitaburannya suatu frasa itu boleh menjadi unsur klausa ataupun frasa sendiri.

Ø  Jenis-jenis frasa ditentukan oleh perkataan yang menjadi inti frasa. Dengan demikian, penggolongan jenis frasa ditentukan sejalan dengan penggolongan jenis kata kerana sifat dan perilaku frasa sama dengan sifat dan perilaku kata. Berdasarkan haltersebut, frasa dapat dibezakan kepada empat jenis , iaitu:

1.      Frasa nama

2.      Frasa kerja

3.      Frasa adjektif

4.      Frasa sendi nama

Frasa Nama

Ø  Frasa nama (FN) ialah binaan yang dari sudut nahu boleh terdiri daripada satu perkataan atau beberapa perkataan yang boleh berfungsi sebagai satu konstituen dalam binaan ayat. Binaan ayat dasar dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua konstituen utama, iaitu subjek dan predikat. Unsur-unsur yang membentuk dua konstituen utama ayat-ayat dasar bahasa Melayu, terdiri daripada yang berikut:

                        I.            FN + FN

                     II.            FN + FK

                  III.            FN + FA

                  IV.            FN + FS

Ø  Dalam semua pola ayat di atas, frasa nama berfungsi sebagai subjek; frasa nama hanya berfungsi sebagai predikat dalam pola FN + FN sahaja. Lihatlah contoh-contoh di bawah ini:

Bil	Subjek Frasa Nama	Predikat Frasa Nama
1.	Ibu	guru.
2.	Ibu budak itu	guru.
3.	Ibu budak itu	guru sekolah agama.
4.	Kota Bharu	serambi Mekah.
5.	Bandar Kota Bharu	serambi Mekah.

Ø  Jelas daripada ayat-ayat di atas bahawa frasa nama boleh terdiri daripada satu perkataan sahaja ataupun beberapa perkataan. Selain konstituen subjek dan konstituen predikat frasa nama, frasa nama boleh juga hadir dalam konstituen objek, iaitu konstituen yang hadir sesudah kata kerja transitif dalam frasa kerja (FK), seperti dalam contoh-contoh berikut ini:

Bil.	Subjek	Predikat Frasa Kerja
		Kata Kerja	Objek
6.	Orang itu	memanggil	saya.
7.	Mereka semua	melambaikan	tangan.
8.	Kanak-kanak itu	menaiki	bas sekolah.
9.	Para siswazah	memohon	jawatan itu.
10.	Kedamaian	memerlukan	kekuatan pertahanan.